Catalogus Martin Monnickendam 1874-1943. [Dutch edition]. [With CD-ROM]

The painter Martin Monnickendam (1874-1943) was an artist of note in his time. He was a productive artist, judging by the nearly four thousand works which have been catalogued up until now. Monnickendam was best known for his theatre interiors, but he also painted landscapes, still lifes and views of cities. He was decorated many times and the press were full of praise, both in Holland and abroad. After the war, the painter was forgotten by the general public.
When it was decided to organize a large exhibition of modern European painting in Pittsburgh (USA) in 1928, for instance, those invited from Holland were Jan Sluyters and Martin Monnickendam - 'the two leading Dutch painters'.
Monnickendam's work does not fit any artistic movement. His distinctive feature is his use of colour, which was so bright and lively that other painters did not like their work to be placed next to his. This book proofs that Monnickendam does not deserve to be forgotten. Now it is time to give Monnickendam's work the attention it deserves and show the public the painter's mastery of colour and spectacle.

Tot slot wil ik de lezer graag meenemen op mijn wandeling door het werk van Monnickendam.
Het begon allemaal met Het Straatje, een schilderij uit 1926. Als klein kind ging ik op een stoeltje zitten en kijken. Kijken naar het geheimzinnige huis rechts en de dames op de straat: de linker was mijn moeder, althans dat dacht ik. Het schilderij heeft een prachtige diepte, versterkt door de donkere vlakken aan weerszijden en je kunt zo het straatje in stappen.
Monnickendams werk is zo herkenbaar. Het is de kleur van zijn werk, de compositie en vooral de levendigheid die blijven boeien. Monnickendam schilderde wat hij leuk vond. Dat kon ook want hij was succesvol en verdiende goed en dan hoef je je geen zorgen te maken of het schilderij nu wel of niet verkocht wordt.
Hij vierde triomfen met zijn theaterloges. En die zijn ook opvallend. Niet alleen omdat hij het publiek schildert in plaats van hetgeen zich afspeelt op het toneel, maar meer nog, de wijze waarop. Het is alsof hij een foto heeft genomen en dan vanuit een ongewone hoek. Een foto van een deel van de zaal. Het begon allemaal met zijn Conservatoire des Arts et Métiers waar ik al eerder over schreef. Een schilderij dat knap in opbouw is, van een ongewone hoek 'genomen' en dat je nieuwsgierig maakt naar waar men naar zit te kijken. Met dit schilderij trok hij nationaal en internationaal de aandacht. Zijn theaterloges waren daar een vervolg op. Een mooi voorbeeld hiervan is de Loge in het Paleis voor Volksvlijt. Centraal staat de zittende man die iets naar voren leunt: broer Jacques. Het is fascinerend te zien hoe hij dat bereikt: door gebruik te maken van lichteffecten. Links zitten de figuren in het gaslicht en rechts is het donker. Het foto-effect wordt versterkt doordat de vrouw vooraan met haar arm over de leuning hangt. De man rechts van Jacques houdt nonchalant een hoed vast. Het gehele publiek is geboeid door wat zich afspeelt op het toneel, het toneel dat wij niet zien. Zijn Entr'acte kent weer een andere opbouw waar een vrouw met haar toneelkijker de centrale figuur is. Het laat ons ook de gezelligheid van het theater uit die tijd zien: men rookt, de kopjes koffie worden meegenomen, men heeft zijn jas aan en men babbelt wat met elkaar. En midden boven kijkt Monnickendam zelf ons met een grote grijns aan. Bij elke theaterloge bedenkt hij weer iets nieuws, een nieuwe hoek, een andere opbouw van het publiek of hij speelt met licht en donker. Fascinerend. Mooie kleuren, warm.
Die warmte zie je ook in De rode loper waar een dame in avondtoilet de trap afloopt. Ook hier weer is het foto-effect weer aanwezig. Het is een harmonieus geheel en de aandacht op de dame wordt versterkt door de heer die vlak achter haar staat. Het schilderij heeft ook iets geheimzinnigs: wat is het voor feest? De klok wijst het middernachtelijk uur aan. Assepoester? Is het een paleis, een grachtenpand of een theater? Zo heel anders is de Beurs van Zocher. Ook hier het foto-effect door de twee donkere pilaren aan weerszijden: de kijker wordt zo in het schilderij getrokken. Het bruist, je hoort het lawaai van de koetsen, je hoort de honden blaffen. Een en al bewegelijkheid met als centrale figuur de dame in het rood met haar dochtertje aan haar hand. Uren kun je ernaar kijken en elke keer ontdek je weer wat nieuws.
De ontvangst van de Lord Mayor (1929) is een ander voorbeeld van zijn kunde om een groep mensen boeiend vast te leggen. Het schilderij toont de kijker de ontvangst van de Lord Mayor in het paleis op de Dam. Er is nog geen elektriciteit: de kronen met kaarsen verlichten de zaal, je voelt de warmte van die kaarsen. De kijker ziet de belangrijke gasten. Monnickendam beeldt rechts zichzelf af samen met freule De Ranitz, zwierig. Zijn echtgenote en kinderen zitten, stijfjes, daarachter. De vloer is marmerglad geschilderd in tegenstelling tot de rest van het schilderij, waardoor het diepte-effect sterker wordt. Monnickendam heeft het gezelschap gevangen in haar losse doch voorname optreden. Als je even wacht, hoor je het geroezemoes. Het schilderij leeft.